Alleen sturen op consumentengedrag maakt gezond eten duurder en kan ongewenste effecten hebben
Wie mensen wil aanzetten tot een gezonder en duurzamer eetpatroon, bereikt dat niet met consumentencampagnes alleen. Onderzoekers van Wageningen Social & Economic Research, die meewerkten aan het recente EAT-Lancetrapport, laten zien dat zulke maatregelen onvoldoende zijn en soms zelfs averechts werken.
Het recent verschenen EAT-Lancetrapport benadrukt opnieuw het belang van een evenwichtiger dieet met meer plantaardige eiwitten en minder vlees. Veel studies daarachter gaan er echter vanuit dat consumenten hun eetpatroon zomaar radicaal kunnen veranderen.
Dat is niet realistisch, zeggen Wageningse onderzoekers die aan het rapport meewerkten in een bijbehorend achtergrondpaper. Grote en blijvende veranderingen in eetgedrag botsen met een wereldwijde trend naar juist méér dierlijke en bewerkte producten. Consumptie kan met beleid worden beïnvloed, maar niet worden afgedwongen.
Beleid kan onbedoelde bijwerkingen hebben
In hun studie Exploring environmental and distributional impacts of different transition pathways for healthier and sustainable diets lieten de onderzoekers met economische modellering zien dat beleidsmaatregelen zoals voorlichting of prijsprikkels niet voldoende zijn om zo’n grote omslag te realiseren. Sterker nog: sommige maatregelen kunnen averechts uitpakken.
Beleid dat zich alleen richt op consumentengedrag, maakt het aanbevolen EAT-Lancetdieet bijvoorbeeld duurder. De vraag naar groente en fruit stijgt dan harder dan de productie, waardoor prijzen oplopen. Een mix van belastingen en subsidies kan dat deels compenseren en gezonde voeding betaalbaar houden. Maar het subsidiëren van gezonde voeding door middel van een CO2-heffing om de milieukosten van de voedselproductie te compenseren kan de druk op landbouwgrond vergroten, met mogelijk negatieve gevolgen voor de biodiversiteit.
Ook sociale gevolgen spelen een rol: een groeiende vraag naar groente en fruit vergroot de behoefte aan arbeidskrachten in de land- en tuinbouw, wat in sommige regio’s kan leiden tot uitbuiting van kwetsbare arbeidsmigranten.
Naar een bredere voedseltransformatie
De onderzoekers pleiten daarom voor een bredere aanpak: een voedselsysteemtransformatie die niet alleen kijkt naar consumenten, maar naar de hele keten: van producent tot beleid en economie. Een zorgvuldig samengestelde mix van maatregelen, doorgerekend én getest in de praktijk, biedt de grootste kans op succes. Daarbij is maatwerk per land of regio onmisbaar.
“Er is geen wondermiddel,” zegt onderzoeker Marijke Kuiper. “Een betaalbaar en duurzaam voedselsysteem vraagt om slimme combinaties van beleid, samenwerking tussen landen en investeringen in innovatie. Daarbij moeten we ook oog hebben voor de mensen die ons voedsel produceren. Anders kunnen juist zij die het gezonde dieet mogelijk maken, het zelf niet meer betalen.”
Contact
Zie ook (3)
Follow Wageningen University & Research on social media
Stay up-to-date and learn more through our social channels.