De chemievrije aardbei komt steeds dichterbij

Een gezonde aardbei telen zonder chemische gewasbeschermingsmiddelen – acht jaar geleden leek dat nog een droom. Aardbeienplanten zijn namelijk erg gevoelig voor ziektes en plagen, en het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de sector lag hoog. Dat riep zorgen op over residuen op vruchten - mogelijke cocktaileffecten - en emissies van gewasbeschermingsmiddelen naar het milieu.

De glastuinbouwexperts van Wageningen University & Research (WUR) gingen daarom de uitdaging aan. Samen met veredelaars, toeleveranciers, adviesorganisaties en telers ontwierpen zij een compleet nieuw teeltsysteem, dat op vier pijlers stoelt:

1. Een schone start met ziektevrij zaad en gecontroleerde opkweekomstandigheden.
2. Sterke rassen die minder vatbaar zijn voor ziektes als phytophthora.
3. Optimale groeiomstandigheden via teelt op duurzame substraten en precieze klimaat- en watersturing.
4. Slimme omgevingsfactoren via bankerplanten die een leefplek en voedselbron vormen voor natuurlijke vijanden van plaaginsecten, en UV-C licht om meeldauw onder controle te houden.

“Door al die elementen samen te brengen in één weerbaar teeltsysteem, hebben we het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen met meer dan 90% kunnen reduceren,” zegt projectleider Kirsten Leiss. “Daarmee komen we heel dichtbij een aardbeienteelt zonder chemie.”

De resultaten wekten veel belangstelling in de aardbeiensector. Maar mede vanwege de investeringen die ermee gemoeid zijn, zullen telers waarschijnlijk niet massaal en op korte termijn het hele systeem één-op-één gaan toepassen, verwacht collega-onderzoeker Johanna Bac-Molenaar. “Het gaat om de denkrichting. We hebben laten zien wat er mogelijk is. Telers kunnen gefaseerd verschillende elementen op hun bedrijf gaan toepassen. Denk aan het preventief opbouwen in kassen van populaties natuurlijke vijanden door middel van bankerplanten en actief bijvoeren, of zelfrijdende platforms met UV-C -belichting.”

Inmiddels zijn meerdere veredelaars bezig met het ontwikkelen van F1-hybride rassen die worden opgekweekt uit zaad.. Zaad in combinatie met opkweek in een beschermde omgeving zorgt voor een schone start. Leiss: “Nieuwe rassen, zoals Limore One, laten zien dat de opbrengst kan concurreren met traditionele stekrassen. Daarmee wordt ook dit deel van het systeem langzamerhand praktijkrijp.”

Door kennis uit de plantgezondheid, veredeling en teelttechniek te combineren, is een belangrijke stap gezet richting een weerbare en toekomstbestendige aardbeienteelt in Nederland. Het onderzoek maakt deel uit van het landelijke programma Kennisimpuls Groene Gewasbescherming en Bestuivers, uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). Doel van dit achtjarige programma is de afhankelijkheid van gewasbeschermingsmiddelen te minimaliseren én ervoor zorgen dat middelen die binnen de EU op de nominatie staan om verboden te worden, helemaal niet meer nodig zijn. In het programma werken onderzoekers, toeleveranciers, adviesorganisaties en telers samen aan duurzame teeltsystemen voor diverse gewassen – van appel en prei tot lelie en aardbei.

De impact van het project voor de aardbeienteelt is groot: minder inzet van chemie betekent schoner grond- en oppervlaktewater, een gezonder bodemleven en aardbeien die voldoen aan de strengste eisen. Leiss: “We zijn nog niet klaar, maar de basis staat. En het mooiste is: we hebben laten zien dat verduurzaming en rendabele teelt hand in hand kunnen gaan.”

Hoewel de proeven in de kas plaatsvonden - waar tegenwoordig het gros van de aardbeien wordt geteeld - reikt de impact verder. De inzichten uit dit project kunnen namelijk ook worden gebruikt voor open teelten, zoals aardbeien op stellingen. 

De onderzoeksresultaten bieden telers in de kas én open teelten concrete handvatten om chemische gewasbescherming te vervangen door geïntegreerde strategieën – met behoud van opbrengst, lagere emissies en sterkere planten. Elementen zijn modulair toepasbaar, zodat bedrijven stapsgewijs kunnen opschalen en voldoen aan strengere eisen van retail, afzetorganisaties en LVVN-beleid.

• Integrale systeemaanpak
• Van zaad tot oogst: biologie, technologie en teeltkennis in één aanpak.

Bewezen in kas en praktijk:

• Ontwikkeld en getest in onze proefkassen in Bleiswijk; direct toepasbare bouwstenen voor telers.
• Onafhankelijke partner
• Samenwerking met sector en LVVN; objectieve kennis, transparante resultaten.